Mar 14, 2025

Dünya Bankı Azərbaycanın yüksək gəlirli ölkə statusuna keçməsi üçün şərtləri açıqlayır

Dünya Bankı (DB) ölkənin adambaşına düşən ümumi milli gəlirdə (ÜMİ) orta illik artım tempinin 4,9% olduğunu nəzərə alsaq, Azərbaycanın yüksək gəlirli ölkələr qrupuna keçməsi üçün təxminən 22 il vaxt lazım olacağını proqnozlaşdırır.

DB-dən "Report"a bildirilib ki, Azərbaycanda adambaşına düşən ÜDM-in orta illik artım tempi 2012-ci ildən 2022-ci ilədək 1,6%, 2007-ci ildən 2022-ci ilə qədər isə 4,9% təşkil edib.

2007-ci ildə Azərbaycanda adambaşına düşən ÜDM 2730 dollar olub, 2012-ci ildə 4820 dollara, 2022-ci ildə isə 5630 dollara yüksəlib.

DB həmçinin bildirib ki, Qazaxıstanda bu göstərici 10 ildə 1,4%, 15 ildə 4,4%, Belarusda 0,9% və 3,5%, Özbəkistanda 0,1% və 7,2%, Tacikistanda 0,6% və 5,1% təşkil edib.

DB qeyd edir ki, Avropa və Mərkəzi Asiya (AMA) ölkələri üçün adambaşına düşən ÜDM-in həddi 14 005 ABŞ dolları olan yüksək gəlirli kateqoriyaya keçid üçün davamlı iqtisadi artıma yönəlmiş struktur islahatları zəruridir.

DB həmçinin vurğulayır ki, regionun davamlı inkişafına əlverişli və təhlükəsiz enerjiyə keçid olmadan nail olmaq mümkün deyil. Bu proses Rusiyanın 2022-ci ildə Ukraynaya təcavüzündən sonra qlobal təbii qaz bazarlarında baş vermiş ən böyük zərbə ilə çətinləşdi. Qaz və elektrik enerjisinin qiymətlərinin artması regionun Rusiyanın enerji resurslarından asılılığını artıraraq, enerjinin şaxələndirilməsi, neft və qaz idxalının azaldılması, enerji səmərəliliyinin artırılması və bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafı ehtiyacını vurğulayır.

Bundan əlavə, emissiyaları azaltmaq üçün qabaqcıl texnologiyaların tətbiqi və nəqliyyat, sənaye və istilik kimi sektorların karbondan təmizlənməsi tələb olunacaq. Bu, xüsusilə qalıq yanacaqlarla əlaqəli dövlət sektorunda əhəmiyyətli investisiyalara səbəb olacaq.

Beynəlxalq Enerji Agentliyinə (IEA) görə, enerji keçidinə qlobal investisiyalar 2030-cu ilə qədər hər il 4 trilyon dollara çatmalıdır (2023-cü ildə qlobal ÜDM-in təxminən 4%-i). Karbon neytrallığına nail olmaq üçün əlavə investisiyalar hər il ÜDM-in daha 2%-ni tələb edə bilər.

DB hesab edir ki, enerjiyə qənaət edən və ekoloji cəhətdən təmiz texnologiyalara keçid enerji xərclərini azaldacaq, biznesin rəqabət qabiliyyətini yüksəldəcək, yeni iş yerləri yaradacaq və innovasiyaları gücləndirəcək. Enerji sisteminə əlavə investisiyalar enerji təchizatının etibarlılığını artıracaq və uzunmüddətli xərcləri azaldacaq. Bununla belə, modernləşdirmə avtomobillərdən mobil telefonlara keçid kimi digər texnoloji dəyişikliklər kimi əhəmiyyətli investisiya və vaxt tələb edir.

"Lakin, fəaliyyətsizlik daha baha başa gələcək. Azərbaycan, Qazaxıstan və Rumıniyada iqlim dəyişikliyindən dəyən ziyan artıq ildə ÜDM-in 1-2%-ni təşkil edir, Özbəkistanda isə bu, 10%-i ötür", - DB qeyd edib.

İstənilən texnoloji keçiddə olduğu kimi, yüksək ilkin xərclər istehlakçıların, bizneslərin və hökumətlərin üzərinə düşəcək. Bu keçidi uğurla həyata keçirmək üçün AAK regionundakı ölkələr xarici kapital, texnologiya və idarəetmə təcrübəsi tələb edəcəklər. Bu tədbirlər iqtisadiyyatın enerji intensivliyini azaltmağa, tullantıları azaltmağa və davamlı iqtisadi artımı təmin etməyə kömək edəcək”, - DB vurğuladı.

Bundan əvvəl DB Azərbaycanın yüksək gəlirli ölkələr qrupuna keçidi üçün imkanları açıqlamışdı.

Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2024-cü ildə ölkədə adambaşına düşən ÜDM-in 7283 dollar olacağı gözlənilir.```